-
1 бөгеп кую
1) загну́ть, согну́ть, изогну́ть, нагну́ть2) подогну́ть, подруби́ть, подши́ть3) перен. подчини́ть, согну́ть, скрути́ть4) перен. поглоти́ть, подчи́стить, умя́ть, уписа́ть, уплести́ прост. ( быстро с аппетитом жадно) -
2 бөгеп салу
1) съесть сра́зу мно́го (что-л.), уписа́ть (съестно́е)2) провести́ силово́й приём в борьбе́3) бы́стро спра́виться, свороти́ть (де́ло)4) см. бөгеп кую -
3 бөгү
перех.1) гнуть/погну́ть, сгиба́ть/согну́ть, изгиба́ть/изогну́ть, загиба́ть/загну́ть, перегиба́ть/перегну́ть || сгиба́ние, изгиба́ние, загиба́ние, перегиба́ниетаякны бөгү — согну́ть па́лку
кадакны бөгү — изогну́ть гвоздь
тимерчыбыкны бөгү — гнуть про́волоку
2) спец. гнутьдуга бөгү — гнуть дугу́
көянтә бөгү — гнуть коромы́сло
чана бөгү — гнуть са́ни
3) гнуть/погну́ть, сгиба́ть/согну́ть, наклоня́ть, нагиба́ть/нагну́ть, пригиба́ть/пригну́ть || сгиба́ние, накло́н, наклоне́ние, нагиба́ние, пригиба́ниеагач ботагын җил бөгә — ве́тер гнёт ве́тку де́рева
авыр чык үләнне бөккән — тяжёлая роса́ пригну́ла траву́
4)а) сгиба́ть/согну́ть ( конечности), подгиба́ть/подогну́ть ( ногу) || сгиба́ние, подгиба́ниебармакны бөгү — согну́ть па́лец
аякны тездән бөгү — подогну́ть но́гу в коле́не
б) сгиба́ть/согну́ть, изгиба́ть/изогну́ть, наклоня́ть/наклони́ть, нагиба́ть/нагну́ть (шею, спину и т. п.) || сгиба́ние, накло́н, нагиба́ние5) перен. сгиба́ть/согну́ть, сго́рбить, сде́лать суту́лымеллар аны урталай бөкте — го́ды согну́ли его́ попола́м
6) подшива́ть/подши́ть, подруба́ть/подруби́ть || подшива́ние, подруба́ниеяулык читен бөгү — подруби́ть края́ платка́
итәк бөгү — подши́ть подо́л
7) диал. лепи́ть/слепи́тьпилмән бөгү — лепи́ть пельме́ни
8) перен. сгиба́ть/согну́ть, покоря́ть/покори́ть; слома́ть/сломи́ть; скру́чивать/скрути́ть разг. || сгиба́ние, покоре́ние; слом; скру́чиваниетормыш егетне бөкте — жизнь скрути́ла па́рня
сагыш бөкте аны — тоска́ согну́ла его́
9) перен. клони́ть к чему-л.10) склоня́ть/склони́ть (на чью-л. сторону) || склоне́ниеәтисен үз ягына бөкте — склони́л отца́ на свою́ сто́рону
11) перен. перегиба́ть/перегну́ть, перестара́ться, переусе́рдствовать, переборщи́ть, перехвати́ть разг. || перегиба́ниеакча мәсьәләсендә бераз бөгеп җибәрде — насчёт де́нег перегну́л немно́го
шаяртуда бөгеп җибәрү — перехвати́ть (перестара́ться) в шу́тках
12) перен.; разг. поглоща́ть/поглоти́ть, прогла́тывать/проглоти́ть, подчи́стить, умя́ть, упи́сывать/уписа́ть, уплета́ть/уплести́ ( есть быстро с аппетитом жадно) || поглоще́ние, прогла́тываниеипи бөгү — умя́ть хлеб
•- бөгеп кую
- бөгеп салу -
4 маңгай
сущ.1) лоб (узкий, широкий, крутой); чело́ уст.-поэт. || ло́бный; нало́бныймаңгай җыеру — мо́рщить лоб
күзлекне маңгайга күтәрү — сдви́нуть очки́ на лоб
маңгаенда тирән җыерчыклар — на челе́ глубо́кие морщи́ны
маңгай сөяге — ло́бная кость
маңгай бәйләве — нало́бная повя́зка
маңгай каешы — нало́бный реме́нь, нало́бник
2) фронто́н (до́ма)ишек маңгае — при́толока две́ри
тәрәзә маңгае — нали́чник окна́ ( верхний)
3) круто́й приго́рок; взло́бок обл.тау маңгаена күтәрелү — подня́ться на круто́й приго́рок
4) в знач. нареч. маңгайдан в лобмаңгайдан бәрү (һөҗүм итү) — уда́рить (атакова́ть) в лоб
•- маңгай чәче
- маңгай ялы
- маңгайга төшереп кию••маңгай белән таш (стена) тишү (вату; яру) — разби́ться (расшиби́ться) в лепёшку
маңгай ору — бить чело́м
маңгай тире агызу (түгү; чыгару) — труди́ться в по́те лица́
маңгай тире белән (тирен түгеп; чыгарып) — в по́те лица́, че́стным трудо́м
маңгай тирен түгеп табу — добыва́ть/добы́ть со́бственным горбо́м
- маңгаена язып куюмаңгаена тай типмәгән — в своём уме́, не глупе́ц
-
5 арка
I а́ркасущ.; архит.а́рка (железобетонная, декоративная, триумфальная) || а́рочныйII арка́сущ.1) спина́ (у человека, животных) || спинно́й ( позвонок)арка белән сөялү — прислони́ться спино́й
аркага яту — лечь на спи́ну
арка сөяге — спинно́й хребе́т
2) спи́нка (у ребёнка, мелких животных, птиц; у кресла, дивана, спальни)урындык аркасына терәлеп утыру — сиде́ть, привали́вшись на спи́нку сту́ла
3) запле́чье, зако́рки прост. || запле́чныйарка капчыгы — запле́чный мешо́к
4) спи́нка, спина́ (рубашки, шубы, плаща) || спинно́й ( шов)5) в знач. нареч. аркадан в спи́ну, сза́диҗил аркадан исә — ве́тер ду́ет сза́ди (в спи́ну)
6) возвы́шенность, хребе́т•- арка бөкрәйтү
- арка җелеге
- арка көбәсе
- арка мие
- арка сөяге
- арка чыгару
- арка чыгу
- аркага асмалы
- аркага салу••арка белән сизү (тою) — чу́вствовать (ощуща́ть) спино́й (чей-л. взгляд, отрицательное отношение коллектива к себе)
арка биреп — см. арка куеп
арка бирү — см. аркан әйләнү
арка бөгеп — не разгиба́я спины́ ( выполнять очень тяжёлую работу)
арка бөкресе чыгу — см. бөкре чыгу
арка кашырга (кашырлык) да вакыт юк — поверну́ться (да́же) не́когда
арка кимерүче — захребе́тник прост.
арка кочтыру — брать (взять, посади́ть) на зако́рки
арка кую — см. аркан әйләнү
арка сөяге йомшак булу — бесхребе́тность разг.
арка таянычы (терәге) — опо́ра; опло́т высок.
арка терәп — см. аяк терәп
арка тире агызу — труди́ться в по́те лица́; умыва́ться по́том
арка тиресен тунау (каезлау) — усил.; см. арка тунау
арка чиләндерү (чиләтү) — усил.; см. арка бөгү 2)
аркага ату — книжн.; прям.; перен. стреля́ть (вы́стрел) в спи́ну
аркага менеп атлану — см. аркага атлану 1)
аркадан кагу — (букв. потрепа́ть по спине́) гла́дить (погла́дить) по спи́нке (голо́вке, голове́)
- арка бөгүаркаңда тату — испы́тывать (испыта́ть, пережива́ть/пережи́ть, узнава́ть/узна́ть, чу́вствовать, почу́вствовать) на свое́й со́бственной спине́ (на своём горбу́) (голод, бедность, лишения, унижения)
- арка каезлау
- арка кашу
- арка кимерү
- арка куеп
- арка күрсәтү
- арка кыздыру
- арка кымырҗу
- арка кычыту
- арка сөяксез
- арка тире агызып
- арка тунау
- арка чымырдау
- арка чемердәү
- аркага атлану
- аркага кайнар су койган кебек булу
- аркадан кайнар су койган кебек булу
- аркага кайнар су сипкән кебек булу
- аркага пычак кадау
- аркага хәнҗәр кадау
- аркага салкын су койган кебек булу
- аркага суык су койган кебек булу
- аркага салкын су сипкән кебек булу
- аркага суык су сипкән кебек булу
- аркадан салкын йөгерү
- арка буйлап салкын йөгерү
- аркадан суык йөгерү
- арка буйлап суык йөгерү
- аркадан таракан йөгерү
- аркадан таракан йөгереп үтү
- аркага таракан йөгерү
- аркага таракан йөгереп үтү
- арканы кояш кыздырганчы
- арканы кояш кыздыра башлаганчы -
6 шакшылау
перех.грязни́ть, загрязня́ть/загрязни́ть; па́чкать/запа́чкать, испа́чкать; га́дить, зага́живать/зага́дить, обга́живать/обга́дить прост.чуп-чар түгеп урамны шакшылау — зага́дить у́лицу му́сором
- шакшылап куючиста чиләкне шакшылау — испога́нить чи́стое ведро́
См. также в других словарях:
чалырлык — Терлекне суйганда муенның киселә торган урындагы сөяге. II. ЧАЛУ – 1. Бер берсенә аркылы кую, аркылы китереп кую; берсен икенчесе өстенә кую (аякларны) 2. Көрәшкәндә, басып торганда яки атлап, йөгереп барганда кемне дә булса егу өчен аның аягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чалыштыру — Берсен икенчесе өстенә аркылы кую, аркылы китерү. ЧАЛЫШТЫРЫП БӘЙЛӘҮ – Бау, каеш, аркан һ. б. ш. ны бер очыннан тартканда чишелмичә эләгеп торырлык итеп бәйләү. ЧАЛЫШТЫРЫП ЧӘЧҮ – Рәтләрне бер берсенә туры почмак ясап кисештереп чәчү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге